Günümüzde varolan kuru kimyasal yangın söndürme maddelerinin, üretiminde kullanılan kimyasal maddeler, etkili oldukları yangın sınıflarına göre farklı kimyasal bileşimlerde olup, “BC”, “ABC”, “D” tipi olarak gruplandırılır. Bu maddelere akış ve suya dayanıklılık özelliklerini, arttırıcı ve muhafazayı kolaylaştırıcı çeşitli ilaveler karıştırılır. Kuru kimyevi tozlar, düşük ve normal sıcaklıklarda kararlı bir maddedir. Ancak yüksek sıcaklıklarda bazı ilaveler eriyip yapışkanlığa neden olacağından, muhafaza sıcaklığının 50 °C’yi aşmaması tavsiye edilir. Yangın sıcaklıklarında, kuru kimyasal toz içindeki aktif maddeler, söndürme görevlerini yaparken bozunmaya uğrarlar. Kuru kimyevi toz parçacıkları 10-75m boyutlarında olabilirler. Parçacık boyutu, söndürme kapasitesi üzerinde oldukça etkilidir ve bu yüzden parçacık boyutu, ortalama 40 m ‘da en iyi sonuç elde edilir.
Kuru Kimyevi Tozların Söndürme Özellikleri:
1.Boğma etkisi : Kimyasal yapıları amonyum fosfat esaslıdır. Erime noktası düşük olan, ( 150 - 180°C ) bu tozların alev ile temasında meydana gelen metafosfork asit ( HPO3 ), katı yüzeyler üzerinde camsı bir tabaka meydana getirmekte ve korlu yanan, ( A ) sınıfı yangınlarda, Oksijen ile teması kesmektedir.
2. Soğutma etkisi : Kuru kimyevi tozun soğutucu etkisi, yangınları çabuk söndürmesinin önemli nedenlerinden biri değildir. Ancak kuru kimyevi tozları dekompoze etmek için gerekli ısı enerjisi, maddelerin söndürme yetenekleri ile oldukça ilgilidir. Sonuç olarak, maddenin kimyasal aktif hale gelebilmesi için, bütün kuru kimyevi maddeler ısıya duyarlı olmalı, yani ısıyı yutmalıdır.
3. Radyasyon Yalıtımı : Kuru Kimyevi tozun püskürtülmesi, alev ile yakıt arasında bir toz bulutu meydana getirir. Bu bulut, yakıtı alev tarafından yayılan sıcaklığa karşı bir ölçüde yalıtır.
4. Zincir kırma reaksiyonu : Kuru kimyevi tozların, yangın söndürücü özellikleri, büyük oranda, zincir kırma reaksiyonuna bağlıdır. Zincirleme yanma reaksiyonuna göre, yanan bölge içinde serbest radikaller vardır ve yanmanın devam etmesi için, bunların birbirleriyle reaksiyona girmeleri gereklidir. Ateş üzerine kuru kimyevi tozların dökülmesi, reaktif parçacıkların birleşmesine ve zincirleme yanma reaksiyonu sürdürmelerine engel olur.
NaHCO3 + ısı CO2 + OH + Na OH + H (aktif) H2O Na + H (aktif) NaH OH (aktif) + NaH Na + H2O
Yukarıdaki kimyasal eşitlikte görüldüğü gibi , zincirleme tepkimelerin sonucunda yangın ortamında oluşan OH ve H gibi aktif parçacıklar su buharına dönüşmektedir.
Kuru Kimyevi Tozlar ile İlgili Genel Özellikler:
Kuru kimyevi tozlar kimyasal yapıları nedeniyle nem çekici özelliktedir. Halbuki bu tozların depolanma sırasında ve söndürme cihazları içinde en az 5 yıl bozulmadan kalması gerekir. Bu amaçla; kullanılan hammaddeler kimyasal ve fiziksel işlemlere tabi tutularak gerekli katkı maddeleri ilave edilir ve özel formülasyonlar ile kuru toz imal edilir.
Kuru kimyevi tozlar, temel olarak parlayıcı sıvı yangınlarında kullanılır. Elektriksel olarak yalıtkan olduklarından, enerjili elektrik donanımı ilgilendiren parlayıcı sıvı yangınlarında da etkilidirler. Fakat kirletici özelliği nedeniyle elektronik cihaz, hassas makina ve motor yangınlarında tercih edilmezler. Daha çok açık saha yangınlarında ve fabrikaların hassas makina ve elektrikli cihaz bulunmayan bölümlerinde kullanılır.
Kuru kimyevi tozlar, yangını çok kısa sürede söndürdüğü için yanıcı maddelerdeki yüzeysel yangınlarda da (A sınıfı) kullanılır.
Kuru kimyevi tozun diğer bir özelliğide tane büyüklüğüdür. Tane büyüklüğünün yeterli yüzey kaplayıcı ve uygun püskürtme mesafesini sağlayıcı irilikte olması gerekir. Ortalama tane iriliğinin 40m olması idealdir. Çok ince toz uzak mesafelere püskürtülemez. Fakat çok iri tozunda örtücülüğü azdır.
Kuru bir ortamda metaller ve alaşımlar üzerinde aşındırıcı etkiye sahip değildir. Fakat tuz yapısı yüzünden, söndürme işleminden sonra metallerin temizlenmesi tavsiye edilir.
Kuru kimyevi tozlar, kum gibi aşındırıcı etkiye sahip değildir. Yağlı yüzeylerde uzun süre bekletildiğinde yağlı yüzeylerin bozulmasına yol açar. Bu yüzden kullanımdan sonra bu yüzeylerin temizlenmesinde fayda vardır.
Kuru kimyeviYangın Söndürme Tozları, normal taşıma ve kullanım koşullarında hiçbir zehirleyici etki göstermez. Bununla beraber dolum ortamının havadar olması tavsiye edilir. Gözlerde ve solunduğunda burun mukozasında iritasyona neden olur. Bu kalıcı ve ciddi bir durum değildir.
Kuru kimyeviYangın Söndürme Tozları; yanıcı sıvıların yüzeyinde kararlı bir atmosfer oluşturmaz. Sonuç olarak, sıcak metal yüzeyler yada devam eden elektrik arkları varsa yangın yeniden başlar.
Normal kimyeviYangın Söndürme Tozları, yüzeyin altına nüfuz etmiş yangınlar da etkili değildir. Ayrıca kendi oksijenini kendisi sağlayan maddelerde çıkan yangınlarıda söndürmez.
Kuru kimyevi yangın söndürme tozunun kaptan boşalması ve püskürtülmesi Karbondioksit veya azot gibi inert gaz basıncı ile sağlanır.
Kuru kimyeviYangın Söndürme Tozlarından ABC tozu ile BC tozu hiçbir zaman birbiriyle karıştırılmamalıdır. Karıştırmak tehlikelidir. Bu konuya çok dikkat edilmelidir.
